Συναισθηματική αγωγή: τι ακριβώς σημαίνει, πως εφαρμόζεται και ποια τα οφέλη της;
Έρευνες σε διαφορα επιστημονικά πεδία έχουν αποφανθεί πως η νοημοσύνη δημιουργείται βιολογικά, αλλά ο βαθμός ανάπτυξής της εξαρτάται από τις προσωπικές εμπειρίες του καθενός. Ο Gardener, που ήταν ένας από τους πρωτοπόρους, τονίζει το ρόλο του πολιτισμού στην ανάπτυξη κάθε είδους νοημοσύνης. Σύμφωνα με αυτόν, κύριος «ένοχος» για την άνιση μεταξύ τους ανάπτυξη θεωρείται το σχολείο και ο τρόπος ανατροφής μας, ο οποιος τρόπος επικεντρώνεται στην καλλιέργεια δύο µόνο νοημοσύνης - γλωσσικής και λογικομαθηματικής - αφήνοντας σε δεύτερη μοίρα τις υπόλοιπες (μουσική - ρυθμική νοημοσύνη, χωροταξική νοημοσύνη, κιναισθητική νοημοσύνη, διαπροσωπική νοημοσύνη, ενδοπροσωπική νοημοσύνη, νατουραλιστική νοημοσύνη, υπαρξιακή νοημοσύνη συναισθηματική νοημοσύνη).
Ο καθένας μας έχει σαν κληρονομιά έναν συνδυασμό από τα παραπάνω είδη νοημοσύνης. Με την σωστή παρότρυνση και εκπαίδευση μπορεί να αναπτύξει περαιτέρω τη νοημοσύνη του. Αυτός ο συνδυασμός νοημοσύνης μας καθιστά τον καθένα μοναδικό. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Goleman, συναισθηματική νοημοσύνη είναι η ικανότητα:
να γνωρίζεις τι αισθάνεσαι και να είσαι ικανός να διαχειριστείς αυτά τα συναισθήματα πριν αφήσεις να «χειριστούν» αυτά εσένα,
να είσαι ικανός να παρακινείς τον εαυτό σου ώστε να ολοκληρώνεις τους στόχους σου, να είσαι δημιουργικός και να καταβάλλεις το μέγιστο δυνατό των ικανοτήτων σου
να κατανοείς το τι αισθάνονται οι άλλοι και να μπορείς να χειρίζεσαι αποτελεσματικά τις σχέσεις μαζί τους
Τι κερδίζει το παιδί με την συναισθηματική αγωγή?
Ανάπτυξη ικανότητας αντίληψης των συναισθημάτων.
Έκφραση και έλεγχος των συναισθημάτων
Εξεύρεση κινήτρων για τον εαυτό μας, προσήλωση της προσοχής, στην εξεύρεση κινήτρων, στην αυτοκυριαρχία και στη δημιουργικότητα.
Αναγνώριση των συναισθημάτων των άλλων: Η ενσυναίσθηση, μια ικανότητα που έχει τη βάση της στη συναισθηματική αυτεπίγνωση, είναι θεμελιώδης ανθρώπινη δεξιότητα.
Χειρισμός των σχέσεων: προσωπική υπευθυνότητα, συνεργασία, ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων, τρόποι επίλυσης συγκρούσεων.
Ο καλύτερος τρόπος να περιγράψουμε αυτού του είδους την νοημοσύνη είναι η φράση του Αριστοτέλη που ο Goleman παραθέτει στην αρχή του βιβλίου του:
«Σοφός δεν είναι αυτός που δεν θυμώνει. Σοφός είναι αυτός που θυμώνει τη σωστή στιγμή, με το σωστό πρόσωπο και στο σωστό βαθμό.»
Πλέον οι εκπαιδευτικοί έχουν στην διάθεση τους πολλά εργαλεία και κατάλληλα σχεδιασμένα προγράμματα για την ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης στο σχολικό περιβάλλον.
Τι μπορούμε όμως ως γονείς, φροντιστές να κάνουμε για τα παιδιά μας?
Προσπαθούμε να κάνουμε το παιδί να νιώσει ασφάλεια και να επενδύουμε καθημερινά σε μια σχέση εμπιστοσύνης για να νιώθει το παιδί ότι είμαστε διαθέσιμοι να αγκαλιάσουμε, μεταφορικά και κυριολεκτικά, κάθε απορία και συμπεριφορά του.
Διαβάζουμε μαζί τους παιδική λογοτεχνία για να έχουμε την ευκαιρία για οικογενειακές συζητήσεις (το βιβλίο δίνει την ευκαιρία να έχουμε τον δικό μας ρυθμό, σταματάμε οποιαδήποτε στιγμή να συζητήσουμε κάτι που μας έκανε εντύπωση, μας θύμισε κάτι από την ημέρα που πέρασε κτλ.) σχετικά με τα συναισθήματα που βίωσαν οι πρωταγωνιστές, αυξάνοντας κατά αυτόν τον τρόπο την ενσυναίσθηση.
Μιλάμε αργά και ήρεμα. Με αυτόν τον τρόπο δίνουμε την ευκαιρία στο παιδί να αντιλαμβάνεται κάθε συναίσθημα. Σταματάμε την χρήση αρνητικού λεξιλογίου, λέμε όχι στις προσβολές, τις ειρωνείες, τις αδιάκριτες παρατηρήσεις, γενικά αποφεύγουμε την υποβάθμιση και τον εξευτελισμό.
Με ειλικρίνεια και υπομονή δημιουργούμε με τον νου μας ένα χάρτη-οδηγό καθημερινότητας με βοηθό τις εμπειρίες και προτιμήσεις των παιδιών μας για να είναι κάθε μέρα όσο γίνεται πιο οργανωμένη και προβλέψιμη. Η σιγουριά της ασφάλειας αυτής θα μας δώσει τα απαραίτητα εφόδια για να ταξιδέψουμε μαζι την μια διαδρομή προς την συναισθηματική ωριμότητα.
Δίνω χρόνο στο παιδί να βιώσει και να γνωρίσει την ένταση που μπορεί να έχει κάθε συναίσθημα. Δεν καταπιέζουμε συναισθήματα, ούτε αγνοούμε γιατί νιώθουμε ότι δεν μπορούμε να χειριστούμε το συναίσθημα του παιδιού μας. Είμαστε διπλα του να νιώθει ασφάλεια.
Εάν κάποιο συναίσθημα, συμβάν δεν θέλει να το συζητήσει το παιδί, δεν το ζορίζουμε εκεί την δεδομένη χρονική στιγμή που το συναίσθημα είναι στο αποκορύφωμα του, αλλά αναβάλλουμε την συζήτηση και συμφωνούμε από κοινού μια νέα ημερομηνία.
Σε έναν καυγά , διαμάχη έρχομαι να πάρω τον ρόλο του διαιτητή , δεν συμμερίζομαι κανενός θέση, συζητώ με στόχο την κατανόηση συμπεριφοράς, συναισθήματος. Δεν επιδιώκω απαραίτητα την συμφωνία των δυο πλευρών. Δηλώνω παρών για να ακούσω και να δώσω ασφάλεια στο παιδί.
Χρήση οπτικοακουστικών μέσων και παιχνίδι ρόλων . Στο διαδίκτυο υπάρχουν πολλές ιδέες, θα αναφέρω χαρακτηριστικά το «Βάζο των συναισθημάτων» γιατί μπορεί να συνοδεύει το παιδί από την γέννηση του μέχρι και την εφηβεία. Σε ένα γυάλινο βάζο, τοποθετώ καρτέλες στις οποιες έχουμε γράψει όσα συναισθήματα θέλουμε. Διαλέγουμε με την σειρά μια καρτέλα και αφού έχει καθοριστεί ποιος θα είναι ο παρατηρητής και ποιος ο ηθοποιός ξεκινάμε το παιχνίδι. Στοχος μας να προσπαθήσουμε να περιγράψουμε χωρίς λόγια το συναίσθημα. Αυτός ο τρόπος ενασχόλησης με τα συναισθήματα θα τα φέρει πιο κοντά με την εξάσκηση της παρατηρητικότητας των συναισθημάτων. Αυτή η δραστηριότητα απαιτεί το παιδί να γνωρίζει ανάγνωση, σε μικρότερες ηλικίες μπορούμε στις καρτέλες να ζωγραφίσουμε φατσούλες που απεικονίζουν ανάλογα συναισθήματα και να μιμηθούμε με φωνή και εκφράσεις προσώπου τι δηλώνει η κάθε καρτέλα. Ενώ στην εφηβεία μπορούμε να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να γράψουν ιστορίες, ποιήματα, τραγούδια βασισμένα σε αυτά τα συναισθήματα και εάν θέλουν να τα μοιραστούν μαζί μας.
Με αυτόν τον τρόπο, και όπως έχει τονίσει ο Vygotsky προσπαθούμε να στοχεύσουμε στην Ζώνη Επικείμενης Ανάπτυξης (ΖΕΑ, Zone of proximal development, ZPD) κάθε παιδιού. Με άλλα λόγια η Ζ.Ε.Α. είναι η διαφορά ανάμεσα σε αυτό που από μόνος μου μπορώ να πετύχω κι αυτό που θα κατακτήσω αν με βοηθήσουν, με παροτρύνουν, αρα βρισκω ενδιαφέρον και μπορώ να δώσω όλη μου την προσοχή για να μάθω κάτι καινούργιο (σε γνωστικό η και συναισθηματικό επίπεδο).
Δεν ρωτάμε τα παιδιά στο τέλος της σχολικής ημέρας πως ήταν; Πέρασες καλά; Ερωτήσεις δηλαδή κλειστού τύπου. Προσπαθούμε να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι: πες μου τι σε έκανε να χαρεις, θυμώσεις σήμερα;, θα ήθελες να μοιραστούμε μια εμπειρία, ανάμνηση που ξεχώρισες από την σημερινή μέρα;
Πιστεύουμε στην θετική δύναμη της φυσικής πορείας της ανθρώπινης ανάπτυξης. Είναι μια πορεία στην οποια και εμείς σαν γονείς κάθε μέρα κατακλυζόμαστε από πληροφορίες και υποχρεώσεις. Σιγουρα δεν είναι εύκολο αλλά αξίζει τον κόπο και την ενασχόληση!!!
Σας ευχαριστώ όλους για την ανάγνωση και ελπίζω να αποτελέσει μια αφορμή για παραπάνω διάβασμα. Έστω και μια πρόταση από τα παραπάνω να εφαρμοστεί είναι προς όφελος όλων μας..
Υ.Γ. Παραμένω στη διάθεση σας για οποιαδήποτε απορία, διευκρίνηση χρειάζεστε.
Βιβλιογραφία
Goleman D., Emotional Intelligence at the Workplace, 1995.
Gottman J., H Συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών, ένας πρακτικός οδηγός για γονείς, Πεδιο, 2011.
Landry, S. H., Miller-Loncar, C. L., Smith, K. E., & Swank, P. R. (2002). The role of early parenting in children’s development of executive processes. Developmental Neuropsychology, 21, 15-41.
Nathanson L., Rivers S.E., Flynn, L.M, Bracket M.A., Creating emotionally intelligent schools with RULER, Emotion Review, 2016
Χατζηχρήστου, Χ. (2000). Προγράμματα ψυχοκοινωνικής στήριξης μαθητών: Η ελληνική εμπειρία. Στους Καλαντζή-Αζίζι, Α. & Μπεζεβέγκη, Η. (Επιμ. Εκδ.), Θέματα Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφηβων (2η έκδ.) σελ.35-56. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα.
Σοφία Σιδηροπούλου (Author)
Γεννήθηκα στις Σέρρες το 1988, ζω και εργάζομαι στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασα ψυχολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και στη συνέχεια ολοκλήρωσα επιτυχώς τις μεταπτυχιακές σπουδές Παιδοψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. (Master of Science Children and Young People Mental Health and Psychological Practice, The University of Edinburgh, United Kingdom). Κατά την παραμονή μου στο Εδιμβούργο εργάστηκα εθελοντικά σε δομές στήριξης μονογονεϊκών οικογενειών αντιμετωπίζοντας συστημικά κάθε οικογένεια. Επίσης, στο πλαίσιο πρακτικής άσκησης εργάστηκα στην Νευρολογική Κλινική και το ιατρείο πόνου του ΑΧΕΠΑ. Μέχρι και το 2016 παρακολουθούσα πολλά σεμινάρια αναγνωρίζοντας τη ανάγκη μου ως νεαρή ψυχολόγος για μια δια βίου εκπαίδευση και κατάρτιση. Το 2017 ήρθε στον κόσμο η κόρη μου, οπότε και κλήθηκα όχι μόνο να κάνω πράξη όλα όσα είχα διδαχθεί αλλά και να αναθεωρήσω και να εξειδικευτώ ακόμη παραπάνω. Έχω εκπαιδευτεί στην Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία αλλά χρησιμοποιώ τεχνικές και θεωρητικά μοντέλα από διάφορες άλλες προσεγγίσεις, έχοντας σαν στόχο την ολιστική προσέγγιση του κάθε θεραπευομενου.
https://www.facebook.com/sofia.sidiropoulou.319
Leave your comment